Καρκίνος Νεφρού

Ο καρκίνος του νεφρού αποτελεί την τρίτη συχνότερη κακοήθεια του ουροποιητικού συστήματος, ενώ εκπροσωπεί το 2-3% όλων των καρκίνων. Εμφανίζεται συχνότερα σε άνδρες, συνηθέστερα στην έκτη και έβδομη δεκαετία της ζωής (50-70 έτη της ηλικίας). Τις τελευταίες 2 δεκαετίες έχει παρατηρηθεί αύξησή του κατά 2% και αυτό αντικατοπτρίζει πιθανότατα τη συχνή ανάδειξή του σε τυχαίο απεικονιστικό έλεγχο (πχ υπερηχογράφημα ή αξονική τομογραφία).

Η συχνότερη μορφή του είναι το νεφροκυτταρικό καρκίνωμα. Προέρχεται από τα κύτταρα των νεφρικών σωληναρίων, δηλαδή το λειτουργικό μέρος του νεφρού, όπου φιλτράρεται το αίμα και παράγονται τα ούρα.
 Όπως με τα περισσότερα είδη καρκίνου, η πρώιμη διάγνωση και αντιμετώπιση είναι μείζονος σημασίας αφού τότε η ίαση αγγίζει πολύ υψηλά ποσοστά.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου;
Τα αίτια του καρκίνου του νεφρού δεν είναι γνωστά. Από μελέτες που έχουν γίνει, φαίνεται ότι παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα να δημιουργηθεί ο καρκίνος του νεφρού είναι:

Kάπνισμα
Οι καπνιστές διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του νεφρού συγκριτικά με τους μη καπνιστές. Ο κίνδυνος αυτός αυξάνει ανάλογα με τον αριθμό των τσιγάρων και το χρονικό διάστημα όπου καπνίζει κάποιος. Ο κίνδυνος μειώνεται με τη διακοπή του καπνίσματος αλλά χρειάζονται πολλά χρόνια ώστε να επανέλθει στα επίπεδα κινδύνου των μη-καπνιστών.

Παχυσαρκία
Η παχυσαρκία αυξάνει επίσης τον κίνδυνο καρκίνου του νεφρού, περισσότερο στον γυναικείο πληθυσμό. Σύμφωνα με μελέτες, 2 στους 10 παχύσαρκους θα εμφανίσουν καρκίνο νεφρού, πιθανώς λόγω σχετικών ορμονικών διαταραχών που ευνοούν την ανάπτυξη καρκίνου.

Αυξημένη αρτηριακή πίεση
Η μη ελεγχόμενη υπέρταση έχει συσχετιστεί σε αρκετές μελέτες με την εμφάνιση καρκίνου του νεφρού.

Διατροφή
Η υπερβολική κατανάλωση κόκκινου κρέατος, ζωικού λίπους και τηγανητών αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο του νεφρού. Από την άλλη πλευρά, η συχνή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών έχει προστατευτική δράση.

• Οικογενειακό ιστορικό
  Τα άτομα που έχουν ένα μέλος της οικογένειας με καρκίνο του νεφρού αντιμετωπίζουν ελαφρά αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου. Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος μεταξύ των αδερφών. Δεν είναι γνωστό εάν αυτή η οικογενειακή προδιάθεση οφείλεται σε γενετικούς παράγοντες, στην έκθεση σε παρόμοιους περιβαλλοντικούς παράγοντες ή σε συνδυασμό αυτών.
• Γενετικοί και κληρονομικοί παράγοντες
  Ορισμένοι άνθρωποι έχουν μία κληρονομική τάση να αναπτύσσουν συγκεκριμένες μορφές καρκίνων. Πιθανόν το DNA που κληρονόμησαν από τους γονείς τους να έχει υποστεί ορισμένες αλλαγές, μεταλλάξεις που προδιαθέτουν στην εμφάνιση αυτών των μορφών καρκίνου. Είναι σημαντικό οι ασθενείς που έχουν κληρονομικά αίτια εμφάνισης καρκίνου του νεφρού να υποβάλλονται σε τακτικότερο ιατρικό έλεγχο και μάλιστα με προγραμματισμένες απεικονιστικές εξετάσεις (αξονικές τομογραφίες).

Άνθρωποι με τις παρακάτω καταστάσεις έχουν υψηλότερο κίνδυνο προσβολής από καρκίνο του νεφρού, αν και αποτελούν ένα μικρό μόνο μέρος του συνολικού αριθμού των περιπτώσεων με καρκίνο νεφρού:

• Νόσος του von Hippel-Lindau
  Προκαλείται από μετάλλαξη στο γονίδιο VHL. Οι άνθρωποι που προσβάλλονται από αυτήν την νόσο αναπτύσσουν διάφορα είδη όγκων και κύστεων σε διαφορετικά μέρη του σώματος. Έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του νεφρού ιδιαίτερα σε νεαρή ηλικία. Έχουν επίσης καλοήθεις όγκους στα μάτια, εγκέφαλο, νωτιαίο μυελό, πάγκρεας και επινεφρίδια (φαιοχρωμοκύττωμα).
• Κληρονομικό θηλώδες νεφροκυτταρικό καρκίνωμα
  Προκαλείται από αλλαγές στο γονίδιο ΜΕΤ. Παρατηρείται προσβολή από ένα η περισσότερα θηλώδη καρκινώματα στο νεφρό αλλά πολλοί εξ αυτών εμφανίζουν όγκους και σ’ άλλα όργανα του σώματος.

Άλλες τέτοιες κληρονομικές μορφές καρκίνου του νεφρού που συνδέονται με συγκεκριμένες μεταλλάξεις γονιδίων είναι το σύνδρομο Birt-Hogg-Dube, η οζώδης σκλήρυνση, το κληρονομικό ογκοκύττωμα και η κληρονομική λειομυομάτωση.

• Χρονία νεφρική ανεπάρκεια και αιμοκάθαρση.
  Ασθενείς που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση λόγω νεφρικής ανεπάρκειας για πολλά χρόνια έχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου νεφρού.
• Το ανδρικό φύλο
  Ο καρκίνος του νεφρού απαντάται 2 φορές συχνότερα στους άνδρες παρά στις γυναίκες. Οι άνδρες είναι πιθανότερα σε σχέση με τις γυναίκες βαρύτεροι καπνιστές και εκτίθενται συχνότερα σε χημικούς καρκινογόνους παράγοντες στο
• Περιβάλλον εργασίας τους.
  Επαγγελματική έκθεση στον αμίαντο, στο κάδμιο, στην υψικάμινο και στους φούρνους που χρησιμοποιούνται στην βιομηχανία σιδήρου/ατσαλιού καθώς και η έκθεση στον χώρο εργασίας σε ορισμένα εντομοκτόνα, στην βενζίνη και σε οργανικούς διαλύτες, ιδιαίτερα στο τριχλωροαιθυλαίνιο.
   

Θα πρέπει, πάντως, να ξέρετε ότι πολλοί άνθρωποι που αναπτύσσουν καρκίνο του νεφρού δεν έχουν κανέναν από τους παράγοντες κινδύνου που αναφέρθηκαν.

Επίσης, πολλοί άνθρωποι που έχουν αυτούς τους παράγοντες δεν θα αναπτύξουν ποτέ τη νόσο.
 

Πολύ σημαντικό είναι ότι πολλοί απ’ τους παράγοντες κινδύνου είναι τροποποιήσιμοι, δηλαδή με αλλαγή του τρόπου ζωής (διακοπή καπνίσματος, διόρθωση και έλεγχος της αρτηριακής πίεσης, αδυνάτισμα) μειώνεται σημαντικά ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου νεφρού μακροπρόθεσμα.
 

Ποια είναι τα συμπτώματα του καρκίνου του νεφρού;
Στα αρχικά στάδια, δυστυχώς, σπάνια υπάρχουν συμπτώματα, και αυτά μπορεί να μην εκτιμηθούν, όπως ένα επεισόδιο αιματουρίας ή ένα αίσθημα βάρους δεξιά ή αριστερά από τη μέση. Όσο ο όγκος αυξάνεται σε διαστάσεις και ανάλογα με τη θέση του μέσα στο νεφρό ενδεχομένως να προκαλέσει συμπτώματα:

• Αιματουρία (παρουσία αίματος στα ούρα, το οποίο είναι είτε ορατό με το μάτι ή ανιχνεύεται στο εργαστήριο).
• Ο πόνος στα πλευρά στην περιοχή των νεφρών που δεν υποχωρεί.
• Ψηλαφητή μάζα στην κοιλιά.
• Ανεξήγητη απώλεια βάρους.
• Αδυναμία, καταβολή και πυρετός που δεν μπορούν να αποδοθούν σε άλλη αιτία.

Τα παραπάνω συμπτώματα μπορούν να οφείλονται και σε πολλά άλλα αίτια εκτός από τον καρκίνο του νεφρού.
 

Αν έχετε κάποιο από αυτά, θα πρέπει να ενημερώσετε τον γιατρό σας, έτσι ώστε οποιοδήποτε πρόβλημα να μπορεί να διαγνωστεί και να αντιμετωπιστεί όσο το δυνατόν νωρίτερα.

Η κλασσική τριάδα ψηλαφητής μάζας με πόνο και αιματουρία συναντάται μόνο στο 10-15% των πασχόντων κατά τη διάγνωση.

Εάν ο καρκίνος επεκταθεί και κάνει μεταστάσεις σ’ απομακρυσμένα όργανα τα συμπτώματα που προκαλεί εξαρτώνται από το είδος των οργάνων που προσβλήθηκαν:

• Δύσπνοια ή βήχας με αιμόπτυση μπορεί να παρουσιασθούν σε περίπτωση μετάστασης στους πνεύμονες
• Πόνος στα οστά ή παθολογικά κατάγματα σε περίπτωση μετάστασης στα οστά
• Νευρολογικά συμπτώματα σε περίπτωση μετάστασης στον εγκέφαλο

Σε μερικές περιπτώσεις ο καρκίνος του νεφρού σχετίζεται με καταστάσεις που ονομάζονται παρανεοπλασματικά σύνδρομα. Αυτά τα σύνδρομα συμβαίνουν στο 10-40% των ασθενών με καρκίνο του νεφρού και εμφανίζονται σ’ οποιοδήποτε στάδιο, περιλαμβάνοντας ακόμα και μικρούς σε μέγεθος καρκίνους που είναι εντοπισμένοι στο νεφρό. Συνήθως οφείλονται στην παραγωγή διαφόρων ουσιών από τα καρκινικά κύτταρα. Συμπτώματα από παρανεοπλσματικά σύνδρομα είναι: πυρετός, απώλεια βάρους, εφιδρώσεις, αίσθημα κοπώσεως, αρτηριακή υπέρταση, αύξηση του αιματοκρίτη ή του ασβεστίου στο αίμα, δυσλειτουργία του ήπατος, γαλακτόρροια κλπ. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα παρανεοπλασματικά σύνδρομα βελτιώνονται ή και εξαφανίζονται τελείως μετά την αφαίρεση του καρκίνου.
 

Πώς γίνεται η διάγνωση του καρκίνου του νεφρού;
Σήμερα, οι περισσότεροι όγκοι του νεφρού βρίσκονται σε τυχαίο απεικονιστικό έλεγχο που διενεργείται για άλλο σκοπό, δηλαδή υπερηχογράφημα, αξονική ή μαγνητική τομογραφία.

Ενδεχομένως όμως κάποιο από τα προαναφερθέντα συμπτώματα και μετά την κλινική εξέταση να οδηγήσει τον ιατρό σας να ζητήσει κάποιες επιπλέον εργαστηριακές εξετάσεις:

• Γενική εξέταση ούρων
• Η αιματουρία εμφανίζεται στο 40-60% των περιπτώσεων του καρκίνου.
• Γενική αίματος
• Η ταχύτητα καθίζησης ερυθρών (ΤΚΕ) παρατηρείται αυξημένη συχνά σε ασθενείς με καρκίνο του νεφρού, ενώ η γενική αίματος μπορεί να διαγνώσει κάποια αναιμία.
• Υπερηχογράφημα
  Είναι μία απλή, ανώδυνη και ακίνδυνη απεικονιστική εξέταση, που μπορεί να δώσει κάποιες πληροφορίες για την ύπαρξη καρκίνου στο νεφρό.
• Αξονική τομογραφία κοιλίας και οπισθοπεριτοναϊκού χώρου.

Αποτελεί την εξέταση εκλογής για τη διάγνωση, αλλά και τη σταδιοποίηση της νόσου, δείχνει δηλαδή αν υπάρχει επέκταση στους λεμφαδένες ή σε άλλα όργανα της κοιλιάς.

• Μαγνητική τομογραφία κοιλίας και οπισθοπεριτοναϊκού χώρου
  Προσφέρει ό,τι και η αξονική τομογραφία, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις πλεονεκτεί στη σταδιοποίηση της νόσου.

Αυτές οι εξετάσεις επιτρέπουν στον ιατρό να κάνει σταδιοποίηση, να διαπιστώσει δηλαδή αν ο όγκος επεκταθεί τοπικά ή έχει ξεφύγει και σε άλλα σημεία του σώματος.

• Η αξονική τομογραφία της κοιλίας.
  Πιθανή επέκταση εκτός νεφρού και πιθανή προσβολή λεμφαδένων ή γειτονικών οργάνων, όπως το ήπαρ.
• Η μαγνητική τομογραφία κοιλίας
  Μπορεί να μας δώσει επιπλέον πληροφορίες για τυχόν επέκταση και πιθανή διήθηση των μεγάλων αγγείων της κοιλίας από τον καρκίνο.
• Η ακτινογραφία ή η αξονική τομογραφία θώρακος.
  Θα διαπιστώσουν τυχόν μεταστάσεις στον θώρακα, ενώ το σπινθηρογράφημα οστών μεταστάσεις στα οστά.

Ποια είναι η θεραπεία του καρκίνου του νεφρού;
Η θεραπεία που θα συστηθεί εξαρτάται από το μέγεθος του όγκου, το στάδιο της νόσου, την ηλικία και τη γενική κατάσταση του ασθενή. Οι θεραπευτικές επιλογές που υπάρχουν, σήμερα, είναι:

• Η χειρουργική θεραπεία

Θεωρείται η θεραπεία εκλογής για τον εντοπισμένο καρκίνο του νεφρού. Η επέμβαση μπορεί να αφορά στην αφαίρεση ολόκληρου του νεφρού (ριζική νεφρεκτομή) ή σε κάποιες περιπτώσεις μόνο του όγκου (μερική νεφρεκτομή).

Αυτό μπορεί να γίνει είτε με την κλασσική ανοιχτή χειρουργική μέθοδο είτε λαπαροσκοπικά με ή χωρίς τη βοήθεια της ρομποτικής τεχνολογίας DaVinci.

• Η μοριακά στοχευμένη θεραπεία

Εφαρμόζεται όλο και περισσότερο, τα τελευταία χρόνια για τον προχωρημένο καρκίνο νεφρού. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται γι’ αυτήν τη θεραπεία στοχεύουν σε μοριακό επίπεδο στα καρκινικά κύτταρα και εμποδίζουν την ανάπτυξή τους. Τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά.

• Η ανοσοθεραπεία

Με τη χρήση διαφόρων φαρμάκων έχει χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν, αλλά τα ποσοστά ανταπόκρισης είναι χαμηλά.

• Η χημειοθεραπεία

Αν και εφαρμόζεται σε μεταστατική νόσο, δεν φαίνεται να έχει ικανοποιητικά αποτελέσματα.

Χρειάζεται παρακολούθηση μετά τη θεραπεία για καρκίνο του νεφρού;
Επειδή η νόσος μπορεί να επανεμφανιστεί, θα πρέπει να κάνετε εξετάσεις σε τακτικά χρονικά διαστήματα που θα σας συστήσει ο γιατρός σας.

Οι εξετάσεις αυτές είναι η κλινική εξέταση, οι εξετάσεις αίματος, η ακτινογραφία θώρακος, η αξονική τομογραφία και το υπερηχογράφημα.