Κιρσοκήλη

Τι είναι η κιρσοκήλη;
Κιρσοκήλη ονομάζεται η κιρσοειδής διεύρυνση των φλεβών του όρχεως, οι οποίες ονομάζονται σπερματικές φλέβες. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων εμφανίζεται στην αριστερή πλευρά, λόγω ανατομικής διαφοροποιήσεως: η αριστερή σπερματική φλέβα καταλήγει στη σύστοιχη νεφρική φλέβα, ενώ η δεξιά σπερματική φλέβα χύνεται στην κάτω κοίλη φλέβα.

Ποιά είναι τα αίτια της κιρσοκήλης;
Η πάθηση οφείλεται σε ανεπάρκεια των βαλβίδων, που υπάρχουν μέσα στις φλέβες και κανονικά επιτρέπουν τη ροή του αίματος μόνο από την περιφέρεια προς το κέντρο, ενώ όταν ανεπαρκούν το αίμα μπορεί να παλινδρομεί από τις μεγαλύτερες προς τις μικρότερες φλέβες, πράγμα που έχει ως συνέπεια την κιρσοειδή διεύρυνση των σπερματικών φλεβών (το αίμα λιμνάζει μέσα στις φλέβες). Πρόκειται για μια συχνή πάθηση που εμφανίζεται στο 15% των ενηλίκων και αποτελεί τη συχνότερη αιτία (40%) ανδρικής υπογονιμότητας.

Στα παιδιά η συχνότητα εμφάνισής της θεωρούνταν μικρή, αλλά σε πρόσφατες μελέτες διαπιστώθηκε η ύπαρξή της στο 6% των παιδιών ηλικίας 10 ετών, ενώ σε εφήβους το ποσοστό αυτό ανήλθε στο 16%. Πολύ σπάνια εμφανίζεται πριν από την ηλικία των 7-8 ετών. Συνήθως ανακαλύπτεται τυχαία, είτε από το παιδί ή από τους γονείς του (ως μια μάζα που αλλάζει το σχήμα και το μέγεθος του οσχέου), είτε από τον παιδίατρο κατά την διάρκεια μιας εξέτασης ρουτίνας. Στην ψηλάφηση δίνει την εντύπωση μιας μαλακής μάζας, χωρίς σαφή όρια, αποτελούμενης από μικρότερα στοιχεία, που το μέγεθός της υποχωρεί όταν το άτομο ξαπλώνει και μεγαλώνει ξαφνικά όταν σηκωθεί όρθιο. Αυτό οφείλεται στο ότι οι φλέβες αδειάζουν, όταν ο ασθενής είναι ξαπλωμένος και γεμίζουν απότομα μόλις σηκωθεί. Επειδή δεν προκαλεί πόνο ή κάποια έντονη ενόχληση, πολλές φορές οι ασθενείς ή οι γονείς τους δεν δίνουν την απαιτούμενη σημασία, αδιαφορούν και δεν απευθύνονται στον γιατρό, με δυσμενείς συνέπειες στην ανάπτυξη του όρχεως και στην γονιμότητα του ατόμου.
 

Πολύ σπάνια, μπορεί να οφείλεται σε πίεση των σπερματικών φλεβών από κάποιον όγκο του νεφρού. Για τον λόγο αυτό πάντα γίνεται έλεγχος της κοιλιακής χώρας με υπερηχογράφημα.
 

Πώς γίνεται η διάγνωση της κιρσοκήλης;
Υπάρχουν τρεις βαθμοί της πάθησης, ανάλογα με το μέγεθός της (μικρή, μέτρια, μεγάλη) και στο 50% των ασθενών διαπιστώνεται και μια ελαττωμένη ανάπτυξη του σύστοιχου όρχεως.
Η ανάπτυξη κιρσοκήλης στην παιδική ηλικία έχει προοδευτικά δυσμενή επίδραση στον όρχι, με επιδείνωση της λειτουργίας του και των παραμέτρων που καθορίζουν την ζωτικότητα του σπέρματος. Αυτό οφείλεται αφενός στην αύξηση της θερμοκρασίας του όρχεως, αφετέρου στην αύξηση της υδροστατικής πίεσης εντός του όρχεως, καθώς και στην παλλινδρόμηση τοξικών μεταβολιτών από το αριστερό επινεφρίδιο. Αυτά προκαλούν διαταραχές στην ανάπτυξη των κυττάρων του, οι οποίες κλινικά εκδηλώνονται και με μειωμένο μέγεθος του πάσχοντα όρχεως του παιδιού. Ιδιαιτέρως σημαντικό είναι ότι σε περιπτώσεις που η πάθηση είναι μόνο στη μια πλευρά, συνήθως αριστερά, βλάβες εμφανίζονται και στον φαινομενικά υγιή όρχι της άλλης πλευράς, επειδή τα παραγόμενα τοξικά μεταβολικά προϊόντα του πάσχοντα όρχι μεταφέρονται με την παράπλευρη φλεβική κυκλοφορία και επιδρούν και στον υγιή, ενώ επηρεάζουν και μεταβάλουν και τον φυσιολογικό άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-όρχεων.

Επειδή η επίδραση της κιρσοκήλης είναι βαθμιαία, η έγκαιρη διάγνωση της πάθησης καθώς και η διάγνωση της υποκλινικής κιρσοκήλης (αυτής δηλαδή που δεν έχει δώσει πλήρη συμπτωματολογία) είναι πολύ σημαντική για την θεραπεία και την αποτροπή των επιπλοκών της νόσου. Είναι ενδεικτικό ότι, στους ενήλικες, μετά την θεραπεία παρατηρείται σημαντική βελτίωση του σπερμοδιαγράμματος στο 85-100% των ασθενών με μικρή και μεσαία κιρσοκήλη, ενώ στους ασθενείς με μεγάλη κιρσοκήλη το ποσοστό αυτό πέφτει στο 53%. Συνεπώς, η πρώιμη θεραπεία της κιρσοκήλης, της οποίας ο κύριος στόχος είναι η διατήρηση της γονιμότητας, έχει μεγάλη σημασία. Στα παιδιά και τους εφήβους η αποτελεσματικότητα της θεραπείας ελέγχεται με μέτρηση του μεγέθους των όρχεων.

Πώς αντιμετωπίζεται η κιρσοκήλη;
Η αρχή της χειρουργικής θεραπείας είναι η διακοπή της κυκλοφορίας των σπερματικών φλεβών. Γίνεται απολίνωση και διατομή όλων των σπερματικών φλεβών. Η αιμάτωση του όρχεως εξασφαλίζεται από την παράπλευρη κυκλοφορία, κυρίως μέσω των αγγείων του σπερματικού πόρου. Η επέμβαση διενεργείται είτε ανοικτά είτε λαπαροσκοπικά. Είναι μια απλή και ασφαλής μέθοδος με, πρακτικώς, μηδενικά ποσοστά υποτροπών και επιπλοκών. Η τομή είναι πολύ μικρή, ενώ γίνεται πλαστική ραφή.